Παγκόσμια κρίση, golden boys και οικονομική ανισότητα
Του Χρήστου Γραμπόβα*
Τους τελευταίους μήνες έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση για τα λεγόμενα golden boys και τα πολύ υψηλά μπόνους που κατάφερναν να εξασφαλίζουν. Το φαινόμενο αυτό είναι φυσικά πραγματικό και έχει απτά αποτελέσματα, καθώς το ποσοστό των αποδοχών (εν είδει μισθών και μπόνους) του πιο ακριβοπληρωμένου 1% ανέβηκε από το 6,4% του συνόλου των αποδοχών το 1980, στο 11,6% στα μέσα της δεκαετίας που διανύουμε.[1] Πρέπει, πάντως, να σημειωθεί πως η αύξηση της διαφοράς στα εισοδήματα μεταξύ των οικονομικά εύρωστων και των φτωχότερων στρωμάτων είναι πολύ μεγαλύτερη και σίγουρα γι’ αυτό δεν ευθύνονται τα μπόνους των λεγόμενων golden boys. Συγκεκριμένα, παίρνοντας το παράδειγμα της Μεγάλης Βρετανίας που είναι ενδεικτικό, μόλις σε δεκαπέντε χρόνια, από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 έως τις μέρες μας, το πιο πλούσιο 10% του πληθυσμού ανέβασε το ποσοστό του συνολικού εθνικού πλούτου που κατέχει από το 47% στο 54%.[2] Οι αριθμοί αυτοί μας δείχνουν ότι το θέμα που προκύπτει με αφορμή αυτήν την κρίση δεν έχει να κάνει με συγκεκριμένες (υπαρκτές) «λαίμαργες» συμπεριφορές αλλά με πιο ουσιαστικά πράγματα.
Έτσι, μπορούμε να πούμε πως το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν αφορά την ενδεχόμενη προβληματική διαχείριση του συστήματος ούτε τις υπερβολές τύπου «μπόνους των golden boys». Το μεγαλύτερο πρόβλημα έχει να κάνει με τον πυρήνα του διεθνούς οικονομικού συστήματος, που είναι η συνεχής προσπάθεια για μεγιστοποίηση των κερδών, γεγονός που οδηγεί στις παρενέργειες που βλέπουμε αυτήν την περίοδο ως αποτελέσματα της κρίσης. Οι παρενέργειες αυτές δεν είναι μόνον οικονομικές αλλά, όπως είναι φυσικό, είναι και κοινωνικές και πολιτικές.
Μια σημαντική πτυχή αυτού του προβλήματος αποτυπώνεται γλαφυρά στην εξήγηση πρώην υπουργού ότι ηθικό είναι το νόμιμο. Η εξήγηση αυτή δεν είναι απλώς η άποψη ενός ανθρώπου που υπερέβη τα κοινωνικά εσκαμμένα, αλλά μια θέση που κυριαρχεί στην καρδιά του χρηματοοικονομικού και πολιτικού συστήματος διεθνώς. Σύμφωνα με αυτή, μέχρι τη στιγμή που θα σε πιάσουν να κάνεις κάτι παράνομο μπορείς, και είναι «ηθικά» αποδεκτό, να κάνεις ότι θέλεις προς άγραν όσο μεγαλύτερου κέρδους γίνεται. Δεν είναι τυχαίο ότι τις τελευταίες ημέρες βγήκε στην επιφάνεια το σκάνδαλο των 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την επενδυτική πυραμίδα του Μπέρναρντ Μέιντοφ, πρώην προέδρου του χρηματιστηρίου υψηλής τεχνολογίας NASDAQ, ο οποίος εκμεταλλευόμενος τη «λαιμαργία» μεγαλοεπενδυτών και τραπεζών για μεγάλα κέρδη, έφτιαξε μια τεραστίων διαστάσεων απάτη με συνεχή τεχνητή υψηλή κερδοφορία για τους επενδυτές. Όταν κεντρικά στελέχη του χρηματοπιστωτικού κόσμου έχουν τέτοια συμπεριφορά (και δεν είναι το πρώτο παράδειγμα, και από μόνη της η υπόθεση Enron βρίθει τέτοιων παραδειγμάτων), αυτό δείχνει πάρα πολλά για το ίδιο το σύστημα. Η παγκόσμια οικονομική κρίση δημιουργεί τεράστια προβλήματα στις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων, δημιουργεί, όμως, και μια μεγάλη ευκαιρία ώστε να ξαναδούμε το στόχο της μεγιστοποίησης των κερδών, τα αποτελέσματά του, και να βγάλουμε συμπεράσματα για την κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής που θέλουμε να ακολουθήσουμε στο άμεσο μέλλον.
* Ο Χρήστος Γραμπόβας είναι Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αγγελιοφόρος της Κυριακής», 21 Δεκεμβρίου 2008
[1] Από την έρευνα για τις Η.Π.Α. των Piketty Thomas and Emmanuel Saez (2003), “Income Inequality in the United States” που δημοσιεύτηκε στο Quarterly Journal of Economics (118, no. 1).
[2] Από την έρευνα του Institute for Public Policy Research, www.ippr.org/publicationsandreports
Τους τελευταίους μήνες έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση για τα λεγόμενα golden boys και τα πολύ υψηλά μπόνους που κατάφερναν να εξασφαλίζουν. Το φαινόμενο αυτό είναι φυσικά πραγματικό και έχει απτά αποτελέσματα, καθώς το ποσοστό των αποδοχών (εν είδει μισθών και μπόνους) του πιο ακριβοπληρωμένου 1% ανέβηκε από το 6,4% του συνόλου των αποδοχών το 1980, στο 11,6% στα μέσα της δεκαετίας που διανύουμε.[1] Πρέπει, πάντως, να σημειωθεί πως η αύξηση της διαφοράς στα εισοδήματα μεταξύ των οικονομικά εύρωστων και των φτωχότερων στρωμάτων είναι πολύ μεγαλύτερη και σίγουρα γι’ αυτό δεν ευθύνονται τα μπόνους των λεγόμενων golden boys. Συγκεκριμένα, παίρνοντας το παράδειγμα της Μεγάλης Βρετανίας που είναι ενδεικτικό, μόλις σε δεκαπέντε χρόνια, από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 έως τις μέρες μας, το πιο πλούσιο 10% του πληθυσμού ανέβασε το ποσοστό του συνολικού εθνικού πλούτου που κατέχει από το 47% στο 54%.[2] Οι αριθμοί αυτοί μας δείχνουν ότι το θέμα που προκύπτει με αφορμή αυτήν την κρίση δεν έχει να κάνει με συγκεκριμένες (υπαρκτές) «λαίμαργες» συμπεριφορές αλλά με πιο ουσιαστικά πράγματα.
Έτσι, μπορούμε να πούμε πως το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν αφορά την ενδεχόμενη προβληματική διαχείριση του συστήματος ούτε τις υπερβολές τύπου «μπόνους των golden boys». Το μεγαλύτερο πρόβλημα έχει να κάνει με τον πυρήνα του διεθνούς οικονομικού συστήματος, που είναι η συνεχής προσπάθεια για μεγιστοποίηση των κερδών, γεγονός που οδηγεί στις παρενέργειες που βλέπουμε αυτήν την περίοδο ως αποτελέσματα της κρίσης. Οι παρενέργειες αυτές δεν είναι μόνον οικονομικές αλλά, όπως είναι φυσικό, είναι και κοινωνικές και πολιτικές.
Μια σημαντική πτυχή αυτού του προβλήματος αποτυπώνεται γλαφυρά στην εξήγηση πρώην υπουργού ότι ηθικό είναι το νόμιμο. Η εξήγηση αυτή δεν είναι απλώς η άποψη ενός ανθρώπου που υπερέβη τα κοινωνικά εσκαμμένα, αλλά μια θέση που κυριαρχεί στην καρδιά του χρηματοοικονομικού και πολιτικού συστήματος διεθνώς. Σύμφωνα με αυτή, μέχρι τη στιγμή που θα σε πιάσουν να κάνεις κάτι παράνομο μπορείς, και είναι «ηθικά» αποδεκτό, να κάνεις ότι θέλεις προς άγραν όσο μεγαλύτερου κέρδους γίνεται. Δεν είναι τυχαίο ότι τις τελευταίες ημέρες βγήκε στην επιφάνεια το σκάνδαλο των 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την επενδυτική πυραμίδα του Μπέρναρντ Μέιντοφ, πρώην προέδρου του χρηματιστηρίου υψηλής τεχνολογίας NASDAQ, ο οποίος εκμεταλλευόμενος τη «λαιμαργία» μεγαλοεπενδυτών και τραπεζών για μεγάλα κέρδη, έφτιαξε μια τεραστίων διαστάσεων απάτη με συνεχή τεχνητή υψηλή κερδοφορία για τους επενδυτές. Όταν κεντρικά στελέχη του χρηματοπιστωτικού κόσμου έχουν τέτοια συμπεριφορά (και δεν είναι το πρώτο παράδειγμα, και από μόνη της η υπόθεση Enron βρίθει τέτοιων παραδειγμάτων), αυτό δείχνει πάρα πολλά για το ίδιο το σύστημα. Η παγκόσμια οικονομική κρίση δημιουργεί τεράστια προβλήματα στις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων, δημιουργεί, όμως, και μια μεγάλη ευκαιρία ώστε να ξαναδούμε το στόχο της μεγιστοποίησης των κερδών, τα αποτελέσματά του, και να βγάλουμε συμπεράσματα για την κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής που θέλουμε να ακολουθήσουμε στο άμεσο μέλλον.
* Ο Χρήστος Γραμπόβας είναι Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αγγελιοφόρος της Κυριακής», 21 Δεκεμβρίου 2008
[1] Από την έρευνα για τις Η.Π.Α. των Piketty Thomas and Emmanuel Saez (2003), “Income Inequality in the United States” που δημοσιεύτηκε στο Quarterly Journal of Economics (118, no. 1).
[2] Από την έρευνα του Institute for Public Policy Research, www.ippr.org/publicationsandreports
Σχόλια