Στην προσπάθεια για ισοπέδωση των κοινωνικών αντιδράσεων
Του Χρήστου Γραμπόβα*
Το επόμενο διάστημα συμπληρώνουμε ένα χρόνο από τότε που ο Γ. Παπανδρέου ανακοίνωσε από το Καστελόριζο την προσφυγή στον μηχανισμό στήριξης. Μέσα σε αυτόν τον χρόνο η κυβέρνηση πήρε πολύ σκληρά μέτρα εις βάρος των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων. Όπως παραδέχθηκε ο πρωθυπουργός, στην επίσκεψή του στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης τον περασμένο Σεπτέμβριο, αυτά τα μέτρα θα ήταν πολύ δύσκολο να παρθούν χωρίς την απειλή της οικονομικής καταστροφής της χώρας. Το καταστροφολογικό αυτό πλαίσιο με σκοπό τη δημιουργία φόβου έχτισαν κυβέρνηση και ΜΜΕ από πολύ νωρίς, ώστε να προκαταλάβουν τις αντιδράσεις, σε μια κίνηση που μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πρώτη φάση στην προσπάθεια ισοπέδωσης των κοινωνικών αντιδράσεων.
Παρά το σχετικό αρχικό «μούδιασμα» η κοινωνία άρχισε να κατεβαίνει μαζικά στους δρόμους και έτσι να δείχνει πως απορρίπτει την κυβερνητική πολιτική. Οι δολοφονίες στη Marfin πάγωσαν για λίγο τις αντιδράσεις, ωστόσο, με την πάροδο του καλοκαιριού, φάνηκε πως θα επανακάμψουν. Έτσι, η κυβέρνηση Παπανδρέου πέρασε στη δεύτερη φάση της προσπάθειας κατάπνιξης των κοινωνικών αντιδράσεων χρησιμοποιώντας την ηγεσία της ΓΣΕΕ (και συγκεκριμένων συνδικάτων) για την παύση των απεργιών και των πορειών. Χαρακτηριστική σε αυτό είναι η μη-συμμετοχή της ΓΣΕΕ στην πανευρωπαϊκή γενική απεργία του Σεπτεμβρίου και οι σχετικές δηλώσεις Παναγόπουλου.
Όμως, καθώς η κυβέρνηση συνέχισε να παίρνει πολύ σκληρά μέτρα, οι προσπάθειες του Μαξίμου φάνηκε να έχουν βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα. Η κοινωνική οργή συνέχισε να φουντώνει και ενός νέου είδους αντίδραση προέκυψε. Πολίτες άρχισαν να αποδοκιμάζουν κυβερνητικά στελέχη οπουδήποτε τα συναντούσαν. Ο Παπανδρέου αποδοκιμάστηκε έντονα στο Ηρώδειο, στο Βερολίνο και στη Σύρο, ο Πάγκαλος στο Παρίσι και στα Καλύβια, ο Γερουλάνος στις Βρυξέλλες, ο Σηφουνάκης στο Ζάππειο, η Νταλάρα στην παρέλαση όπου άλλοι υπουργοί (όπως ο Βενιζέλος) έτρεχαν να φύγουν πριν αυτή λήξει. Τα πράγματα άρχισαν να γίνονται δύσκολα καθώς όλο και περισσότεροι πολίτες άρχισαν να συμμετέχουν, με αποτέλεσμα οι υπουργοί να φαίνεται πως είναι ανεπιθύμητοι σε οποιαδήποτε δημόσια εκδήλωση εντός και εκτός συνόρων. Ο προβληματισμός του κυβερνητικού επιτελείου για αυτές τις εξελίξεις γιγαντώθηκε μπροστά στα νέα σκληρά μέτρα που ετοιμάζεται να πάρει, σε μια στιγμή που πλέον ο φόβος της καταστροφολογίας έχει μετριαστεί με όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού να συνειδητοποιεί πως οι κυβερνητικές επιλογές έχουν να κάνουν μόνο με την αποπληρωμή των δανειστών και τη μονοπωλιακή ενδυνάμωση των μεγάλων επιχειρήσεων στην εγχώρια αγορά.
Έτσι, η κυβέρνηση αποφάσισε να περάσει στην τρίτη φάση της προσπάθειας ισοπέδωσης των κοινωνικών αντιδράσεων που έχει ως στόχο τον χαρακτηρισμό των αντιδράσεων ως ακραίων και υποκινούμενων. Σύμφωνα με το κυβερνητικό πλάνο οι πολίτες πρέπει να πειστούν πως μόνο ακραίοι αντιδρούν αποδοκιμάζοντας τους υπουργούς και γι’ αυτό θα πρέπει να απέχουν από τέτοιου είδους εκδηλώσεις. Ωστόσο, για να πετύχει το σχέδιο έπρεπε να βρεθεί ένας «υποκινητής» που θα ταυτιζόταν με τα ακραία στοιχεία. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε δεχτεί ανάλογες επιθέσεις στο παρελθόν, κι έτσι αποτέλεσε την εύκολη επιλογή της κυβέρνησης. Την επίθεση ξεκίνησε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, με υπουργούς (πρόσφατα τη Διαμαντοπούλου στη Βουλή) και ΜΜΕ να ακολουθούν. Είναι προφανές πως όλοι οι διαμαρτυρόμενοι πολίτες δεν είναι στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και πως η λαϊκή οργή έχει ξεχειλίσει και δεν χρειάζεται καμία υποκίνηση. Παρόλα αυτά οι κυβερνητικές επιθέσεις θα ενταθούν και είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς έως πού θα φτάσουν για να πετύχουν το στόχο τους.
Θα έχει αυτή η τρίτη φάση την, έστω βραχυπρόθεσμη, επιτυχία των προηγούμενων; Φαντάζει δύσκολο καθώς τα όρια αντοχής της κοινωνίας έχουν πλέον ξεπεραστεί. Άλλωστε, η μόνη διέξοδος για να αποφύγουν οι εργαζόμενοι την ακόμα μεγαλύτερη εξαθλίωσή τους είναι να αντιδράσουν μαζικά. Κι αυτό είναι κάτι που η κυβέρνηση δεν θα μπορέσει με κανέναν τρόπο να χειραγωγήσει.
* Ο Χρήστος Γραμπόβας διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτης
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη στήλη 'Συναντήσεις' της εφημερίδας "η Αυγή" στις 31 Μαρτίου 2011.
Το επόμενο διάστημα συμπληρώνουμε ένα χρόνο από τότε που ο Γ. Παπανδρέου ανακοίνωσε από το Καστελόριζο την προσφυγή στον μηχανισμό στήριξης. Μέσα σε αυτόν τον χρόνο η κυβέρνηση πήρε πολύ σκληρά μέτρα εις βάρος των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων. Όπως παραδέχθηκε ο πρωθυπουργός, στην επίσκεψή του στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης τον περασμένο Σεπτέμβριο, αυτά τα μέτρα θα ήταν πολύ δύσκολο να παρθούν χωρίς την απειλή της οικονομικής καταστροφής της χώρας. Το καταστροφολογικό αυτό πλαίσιο με σκοπό τη δημιουργία φόβου έχτισαν κυβέρνηση και ΜΜΕ από πολύ νωρίς, ώστε να προκαταλάβουν τις αντιδράσεις, σε μια κίνηση που μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πρώτη φάση στην προσπάθεια ισοπέδωσης των κοινωνικών αντιδράσεων.
Παρά το σχετικό αρχικό «μούδιασμα» η κοινωνία άρχισε να κατεβαίνει μαζικά στους δρόμους και έτσι να δείχνει πως απορρίπτει την κυβερνητική πολιτική. Οι δολοφονίες στη Marfin πάγωσαν για λίγο τις αντιδράσεις, ωστόσο, με την πάροδο του καλοκαιριού, φάνηκε πως θα επανακάμψουν. Έτσι, η κυβέρνηση Παπανδρέου πέρασε στη δεύτερη φάση της προσπάθειας κατάπνιξης των κοινωνικών αντιδράσεων χρησιμοποιώντας την ηγεσία της ΓΣΕΕ (και συγκεκριμένων συνδικάτων) για την παύση των απεργιών και των πορειών. Χαρακτηριστική σε αυτό είναι η μη-συμμετοχή της ΓΣΕΕ στην πανευρωπαϊκή γενική απεργία του Σεπτεμβρίου και οι σχετικές δηλώσεις Παναγόπουλου.
Όμως, καθώς η κυβέρνηση συνέχισε να παίρνει πολύ σκληρά μέτρα, οι προσπάθειες του Μαξίμου φάνηκε να έχουν βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα. Η κοινωνική οργή συνέχισε να φουντώνει και ενός νέου είδους αντίδραση προέκυψε. Πολίτες άρχισαν να αποδοκιμάζουν κυβερνητικά στελέχη οπουδήποτε τα συναντούσαν. Ο Παπανδρέου αποδοκιμάστηκε έντονα στο Ηρώδειο, στο Βερολίνο και στη Σύρο, ο Πάγκαλος στο Παρίσι και στα Καλύβια, ο Γερουλάνος στις Βρυξέλλες, ο Σηφουνάκης στο Ζάππειο, η Νταλάρα στην παρέλαση όπου άλλοι υπουργοί (όπως ο Βενιζέλος) έτρεχαν να φύγουν πριν αυτή λήξει. Τα πράγματα άρχισαν να γίνονται δύσκολα καθώς όλο και περισσότεροι πολίτες άρχισαν να συμμετέχουν, με αποτέλεσμα οι υπουργοί να φαίνεται πως είναι ανεπιθύμητοι σε οποιαδήποτε δημόσια εκδήλωση εντός και εκτός συνόρων. Ο προβληματισμός του κυβερνητικού επιτελείου για αυτές τις εξελίξεις γιγαντώθηκε μπροστά στα νέα σκληρά μέτρα που ετοιμάζεται να πάρει, σε μια στιγμή που πλέον ο φόβος της καταστροφολογίας έχει μετριαστεί με όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού να συνειδητοποιεί πως οι κυβερνητικές επιλογές έχουν να κάνουν μόνο με την αποπληρωμή των δανειστών και τη μονοπωλιακή ενδυνάμωση των μεγάλων επιχειρήσεων στην εγχώρια αγορά.
Έτσι, η κυβέρνηση αποφάσισε να περάσει στην τρίτη φάση της προσπάθειας ισοπέδωσης των κοινωνικών αντιδράσεων που έχει ως στόχο τον χαρακτηρισμό των αντιδράσεων ως ακραίων και υποκινούμενων. Σύμφωνα με το κυβερνητικό πλάνο οι πολίτες πρέπει να πειστούν πως μόνο ακραίοι αντιδρούν αποδοκιμάζοντας τους υπουργούς και γι’ αυτό θα πρέπει να απέχουν από τέτοιου είδους εκδηλώσεις. Ωστόσο, για να πετύχει το σχέδιο έπρεπε να βρεθεί ένας «υποκινητής» που θα ταυτιζόταν με τα ακραία στοιχεία. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε δεχτεί ανάλογες επιθέσεις στο παρελθόν, κι έτσι αποτέλεσε την εύκολη επιλογή της κυβέρνησης. Την επίθεση ξεκίνησε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, με υπουργούς (πρόσφατα τη Διαμαντοπούλου στη Βουλή) και ΜΜΕ να ακολουθούν. Είναι προφανές πως όλοι οι διαμαρτυρόμενοι πολίτες δεν είναι στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και πως η λαϊκή οργή έχει ξεχειλίσει και δεν χρειάζεται καμία υποκίνηση. Παρόλα αυτά οι κυβερνητικές επιθέσεις θα ενταθούν και είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς έως πού θα φτάσουν για να πετύχουν το στόχο τους.
Θα έχει αυτή η τρίτη φάση την, έστω βραχυπρόθεσμη, επιτυχία των προηγούμενων; Φαντάζει δύσκολο καθώς τα όρια αντοχής της κοινωνίας έχουν πλέον ξεπεραστεί. Άλλωστε, η μόνη διέξοδος για να αποφύγουν οι εργαζόμενοι την ακόμα μεγαλύτερη εξαθλίωσή τους είναι να αντιδράσουν μαζικά. Κι αυτό είναι κάτι που η κυβέρνηση δεν θα μπορέσει με κανέναν τρόπο να χειραγωγήσει.
* Ο Χρήστος Γραμπόβας διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτης
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη στήλη 'Συναντήσεις' της εφημερίδας "η Αυγή" στις 31 Μαρτίου 2011.
Σχόλια