Φωτιές, γιορτή Φωτός
«Μέσα στο παγωμένο τοπίο που αντανακλά τα χιονισμένα βουνά ολόγυρα αναδύεται στις 23 Δεκέμβρη το μαγευτικό έθιμο της Φωτιάς. Το έθιμο αυτό πηγάζει από αρκετά χρόνια πριν, ξαναζεί όμως κάθε χρόνο μέσα σε εορταστική ατμόσφαιρα στη χιονισμένη Φλώρινα! Η εορτή δεν ξεκινά μονάχα με το άναμμα της φωτιάς. Προηγούνται εορταστικές εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν χορωδίες και δίνουν τη δυνατότητα σε όλους τους επισκέπτες να γευτούν την παραδοσιακή φασολάδα σε συνδυασμό με ντόπιο κρασί και κάθε λογής σπιτικές πίτες. Η φιλοξενία στη Φλώρινα είναι αναμφισβήτητα μοναδική και αφήνει τον επισκέπτη με την προσμονή του επανερχομού. Η πανηγυρική εκδήλωση συνεχίζεται, και τα μεσάνυχτα η πύρινη φλόγα φωτίζει ολόκληρη την πόλη. Τότε είναι που η γιορτή έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της! Το χιόνι σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα. Συνοδεύει το ρομαντικό τοπίο από τις φλόγες και τον έκδηλο ενθουσιασμό των τόσο ζεστών ανθρώπων της Φλώρινας που έχουν αγκαλιάσει τους επισκέπτες με το ήθος και τη ζεστή καρδιά τους. Και βέβαια το γλέντι δεν ολοκληρώνεται εκεί. Τραγούδια και χοροί ακολουθούν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες».
Με τα ζεστά λόγια δύο επισκεπτών και πλέον φίλων της Φλώρινας, της Βάνας της Αλεβίζου και του Γιάννη του Βαλαή, που γράφτηκαν ειδικά για την «Πιπεριά», ανοίγει το παρόν κείμενο μια συζήτηση για το πιο σημαντικό Φλωρινιώτικο έθιμο, αυτό των Φωτιών.
Το θέμα της καταγωγής του εθίμου δημιούργησε κατά καιρούς διάφορες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, ωστόσο τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως τείνει προς επίλυση. Ο σημαντικότερος εμπειρικός λαογράφος της περιοχής Λάζαρος Μέλλιος σχετίζει το έθιμο με την αρχαία Ελληνική θρησκεία και το Δωδεκάθεο «αφού οι φωτιές μας, είναι κατάλοιπο της λατρείας, και σε αυτό, απ’ τους προγόνους μας» (Μέλλιος, 2003, σελ. 29). Καταρρίπτοντας όλους τους μύθους περί ‘φωτιών των βοσκών γύρω από τη φάτνη του Χριστού’ που κακώς αναπαράγονται στον τύπο, ο πρώην Μητροπολίτης Φλώρινας Αυγουστίνος Καντιώτης γράφει για τις Φωτιές: «Είναι, ισχυρίζονται, παλαιόν έθιμο, και ως έθιμο πρέπει να διατηρηθεί. Διότι υπενθυμίζει, λέγουν, τους βοσκούς της Βηθλεέμ. Αλλ’ αι πυραί που ανάπτονται δεν έχουν καμμίαν σχέσιν με τους βοσκούς της Βηθλεέμ» (Επίσκοπος Αυγουστίνος Καντιώτης, 1992, σελ. 113). Ο δε Αρχιμανδρίτης Ειρηναίος Χατζηεφραιμίδης στο περίφημο βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Θοδωρή Καλέση ‘Πλατεία Ηρώων’ λέγει για τους μύθους περί βοσκών πως «καμιά φορά ίσως να θέλουμε να κρυβόμαστε πίσω από άλλα πράγματα εμείς οι Χριστιανοί» και προτρέπει «να μην ξεχνάμε πως το έθιμο έχει τις ρίζες του, τις καταβολές του, στην ειδωλολατρία». Έτσι φαίνεται πως το έθιμο είναι αρχαίο ελληνικό και μάλιστα είναι σχετισμένο με την αρχαία Ελληνική θρησκεία, η οποία βεβαίως δεν ήταν ειδωλολατρική καθώς κανείς δεν πίστευε πως το άγαλμα του Δία ήταν θεός, ωστόσο αυτό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση.
Εφόσον, λοιπόν, η γιορτή δεν έχει σχέση με το Χριστιανισμό αλλά είναι πρότερη της εμφανίσεώς του, ας προσπαθήσουμε να συζητήσουμε τις άλλες πιθανές καταβολές. Η συγκεκριμένη γιορτή δεν μπορεί να έχει σχέση με το θεό Διόνυσο καθώς σε καμία της απόφανση και σε καμία περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας τη συγκεκριμένη ημερομηνία δεν υπάρχουν μεταμφιεσμένοι, μάσκες και οποιαδήποτε άλλα ομοιώματα απολύτως απαραίτητα για τις γιορτές προς τιμή του Διόνυσου. Επίσης οι Φωτιές δεν μπορούν να έχουν καμία σχέση με τα Σατουρνάλια ή τα Βρουμάλια. Τα μεν Σατουρνάλια γιορταζόταν στις 17 Δεκεμβρίου από τους Ρωμαίους προς τιμήν του Σατούρνου, δηλαδή του Κρόνου (Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, 2005). Ο Κρόνος, ως γνωστόν, θεωρούνταν ως ο μεγάλος εχθρός του Δία και δεν έχει βρεθεί κανένα στοιχείο πως οι Μακεδόνες είχαν γιορτές προς τιμήν του. Επιπροσθέτως, δεν υπήρξε ποτέ καμία μαζική μετανάστευση Ρωμαίων στην περιοχή που να δικαιολογεί την επικράτηση ενός τέτοιου εθίμου. Τα δε Βρουμάλια είναι μεταγενέστερη μικρασιατική γιορτή κατά την οποία στις 25 Δεκεμβρίου εορταζόταν η γέννηση του θεού Μίθρα (Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, 2005). Παρότι εννοιολογικά τα Βρουμάλια φαίνεται να έχουν σχέση, καθώς ο Μίθρας ονομαζόταν και «Αήττητος Ήλιος», ωστόσο στην πραγματικότητα η πολύ μεγάλη (για την εποχή) γεωγραφική απόσταση μάλλον αποκλείει την καταγωγή του εθίμου των Φωτιών από τα Βρουμάλια.
Αυτό που θα μας βοηθήσει να εντοπίσουμε την καταγωγή του εθίμου είναι η ύπαρξη της ίδιας ή μιας παρόμοιας γιορτής την ίδια χρονική στιγμή του έτους σε μια άλλη (εκτός δυτικής Μακεδονίας) περιοχή. Παρότι υπάρχουν πολλές περιοχές στην Ευρώπη όπου έχουν γιορτές στις οποίες ανάβουν φωτιές, ωστόσο, δεν υπάρχει καμία ανάλογη γιορτή στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή, τουλάχιστον στη γνώση του γράφοντος. Η μόνη περιοχή όπου την ίδια περίοδο (εκεί 21 Δεκεμβρίου) ανάβουν φωτιές είναι το βόρειο Πακιστάν και συγκεκριμένα η κοιλάδα των Καλάς. Οι Καλάς ισχυρίζονται πως είναι Έλληνες, απόγονοι των Μακεδόνων στρατιωτών του Μ. Αλεξάνδρου, και είναι ακόμα πολυθεϊστές (υπέρτατος θεός τους είναι ο DI-ZAU / Δίας-Ζευς) παρά τις τρομερές πιέσεις που έχουν δεχτεί στη διάρκεια των αιώνων να εξισλαμιστούν. Η γιορτή των Καλάς που αρχίζει στις 21 Δεκεμβρίου λέγεται «Κωμός» ή «Καουμός» (CHAUMOS). Στο βιβλίο του Δ. Αλεξάνδρου (1996) ‘Καλάς, οι Έλληνες των Ιμαλαΐων’ διαβάζουμε: «Όλος ο πληθυσμός παραμένει στα όρια του χωριού και γιορτάζει, πίνει και προξενεύει… Η φωτιά του πεύκου που φωτίζει την έναρξη της γιορτής δηλώνει την αγνότητα που έρχεται. Πριν απ’ αυτήν τη μέρα οι άντρες έχουν φύγει από το χωριό για να κόψουν κέδρους» (σελ. 135). «Οι γυναίκες σε κύκλο χορεύουν αργά και τραγουδάν μια προσευχή ενώ δυο νεαροί άντρες σπάνε τον κύκλο γελώντας και χορεύοντας με τα χέρια απλωμένα» (σελ. 136). «Οι Καλάς τείνουν να συσχετίσουν τους σπόρους με τη γέννηση και τα φασόλια με την ανάπτυξη. Τα τρώνε ανάλατα μαζί με καρύδια…» (σελ. 137). «Η δύση του ήλιου και η άφιξη του Μπαλομάιν – Απόλλωνα μέσα στις σκιές ο οποίος ρίχνει φως σε όλα είναι μια νότα ελπίδας. Ο θεός έρχεται πάνω σε άλογα που βρυχώνται φωτιά» (σελ. 139). Από τα παραπάνω βλέπουμε πως οι Καλάς στις 21 Δεκεμβρίου ανάβουν φωτιές από πεύκα και κέδρα, πίνουν κρασί (οι μόνοι που το παράγουν στην περιοχή της κεντρικής Ασίας), χορεύουν κυκλικά γύρω από τις φωτιές, τρώνε φασόλια και δοξάζουν την άφιξη του θεού Απόλλωνα ο οποίος «ρίχνει φως σε όλα». Οι ομοιότητες με τη γιορτή των Φωτιών στη Φλώρινα είναι κάτι παραπάνω από εκπληκτικές. Υπάρχει, λοιπόν, σχέση των δύο εθίμων; Αν οι Καλάς κατάγονται πράγματι από τους Μακεδόνες του Αλέξανδρου τότε οι πρόγονοί τους ξεκίνησαν το μακρύ τους ταξίδι από κάπου εδώ. Αν σχετίζονται οι δύο γιορτές τι ρόλο μπορεί να παίζει ο θεός Απόλλωνας στη δικιά μας γιορτή;
Στην πραγματικότητα η γιορτή των Φωτιών σχετίζεται με το Χειμερινό Ηλιοστάσιο. Ακριβώς πριν τις Φωτιές βρίσκεται το σημείο του χρόνου όπου η νύχτα έχει φτάσει στο απόγειό της, κατανικώντας πλήρως την ημέρα την οποία έχει περιορίσει σε ένα μικρό μόνο διάστημα του εικοσιτετραώρου. Με την πάροδο του Χειμερινού Ηλιοστασίου η ‘μάχη’ αρχίζει να γέρνει ξανά προς τη μεριά του φωτός καθώς η μέρα ανακτά συνεχώς περισσότερο χρόνο (εώς το Θερινό Ηλιοστάσιο). Η στιγμή λοιπόν που το φως «γεννιέται», που ο ήλιος «γεννιέται» αποτελεί ένα σημαντικό σημείο του έτους, και ήταν σαφώς σημαντικότερο πριν την ανακάλυψη του ηλεκτρισμού που σήμερα φωτίζει τις νύχτες μας. Έτσι, οι αρχαίοι Μακεδόνες γιόρταζαν το σημαντικό αυτό γεγονός της «γέννησης» του φωτός με το να τιμούν τη γέννηση του θεού του φωτός, του Απόλλωνα. Γράφει σχετικά ο Γιάννης Κορδάτος: «Ο Απόλλωνας (και Απέλλων) έχει και αυτός πολλά επίθετα αλλά το Φοίβος είναι το επικρατέστερο και το κύριο. Από την ετυμολογία του Φοίβος=φως, φωτεινός καταλαβαίνουμε πως συμβολίζει την ιδέα του φωτός» (Γ. Κορδάτος, 1973, σελ. 101).
Οι αρχαίοι Μακεδόνες, λοιπόν, κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης γιορτής του φωτός, άναβαν μεγάλες φωτιές και τριγύρω τους διασκέδαζαν, πίνοντας, τρώγοντας και χορεύοντας. Έτσι και οι σύγχρονοι Μακεδόνες στη Φλώρινα, ακολουθώντας τις πατρώες παραδόσεις, ανάβουν Φωτιές κάθε χρόνο στις 23 Δεκεμβρίου σε μία ισχυρή ένδειξη πολιτισμικής συνέχειας. Η διατήρηση του εθίμου, η περαιτέρω έρευνα σε σχέση με τις καταβολές του και τον αρχαίο εορτασμό του, ο εμπλουτισμός του με ακόμα περισσότερα στοιχεία της παράδοσης, και η διαφήμισή του και μέσω αυτού η διαφήμιση της περιοχής μας, δεν είναι απλά επιθυμητές δραστηριότητες αλλά άκρως αναγκαίες αν θέλουμε να τιμήσουμε την παράδοσή μας και να την προβάλουμε ως ασπίδα σε κάθε λογής αμφισβητήσεις και υποβολές.
Πηγές
Ÿ Δ.Ν. Αλεξάνδρου, (1996), ‘Καλάς, οι Έλληνες των Ιμαλαΐων’, Εκδόσεις Ερωδιός, 7η Έκδοση, Θεσσαλονίκη.
Ÿ Θ. Καλέσης (2003), ‘Πλατεία Ηρώων’, Ντοκιμαντέρ, 2ο Βραβείο Ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Ÿ Επίσκοπος Αυγουστίνος Καντιώτης, (1992), ‘Επιστροφή εις την Αρχαίαν Ειδωλολατρίαν;’ Έκδοσις Ορθοδόξου Ιεραποστολικής Αδελφότητος «Ο Σταυρός», Αθήνα.
Ÿ Γ. Κορδάτος, (1973), ‘Αρχαίες Θρησκείες και Χριστιανισμός’, Εκδόσεις Μπουκουμάνη, Δ’ Έκδοση, Αθήνα.
Ÿ Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, (2005), Αφιέρωμα στο 12ήμερο των Χριστουγεννιάτικων Γιορτών, http://www.mpa.gr/specials/12imero/
Ÿ Λ.Α. Μέλλιος, (2003), ‘Φλώρινα. Απ’ τα πολλά της’, Φλωρινιώτικες Εκδόσεις Ι.Θ. Αριστείδου, Φλώρινα
Χρήστος Γραμπόβας
16 / 4 / 05
Δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό «Πιπεριά»
Με τα ζεστά λόγια δύο επισκεπτών και πλέον φίλων της Φλώρινας, της Βάνας της Αλεβίζου και του Γιάννη του Βαλαή, που γράφτηκαν ειδικά για την «Πιπεριά», ανοίγει το παρόν κείμενο μια συζήτηση για το πιο σημαντικό Φλωρινιώτικο έθιμο, αυτό των Φωτιών.
Το θέμα της καταγωγής του εθίμου δημιούργησε κατά καιρούς διάφορες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, ωστόσο τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως τείνει προς επίλυση. Ο σημαντικότερος εμπειρικός λαογράφος της περιοχής Λάζαρος Μέλλιος σχετίζει το έθιμο με την αρχαία Ελληνική θρησκεία και το Δωδεκάθεο «αφού οι φωτιές μας, είναι κατάλοιπο της λατρείας, και σε αυτό, απ’ τους προγόνους μας» (Μέλλιος, 2003, σελ. 29). Καταρρίπτοντας όλους τους μύθους περί ‘φωτιών των βοσκών γύρω από τη φάτνη του Χριστού’ που κακώς αναπαράγονται στον τύπο, ο πρώην Μητροπολίτης Φλώρινας Αυγουστίνος Καντιώτης γράφει για τις Φωτιές: «Είναι, ισχυρίζονται, παλαιόν έθιμο, και ως έθιμο πρέπει να διατηρηθεί. Διότι υπενθυμίζει, λέγουν, τους βοσκούς της Βηθλεέμ. Αλλ’ αι πυραί που ανάπτονται δεν έχουν καμμίαν σχέσιν με τους βοσκούς της Βηθλεέμ» (Επίσκοπος Αυγουστίνος Καντιώτης, 1992, σελ. 113). Ο δε Αρχιμανδρίτης Ειρηναίος Χατζηεφραιμίδης στο περίφημο βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Θοδωρή Καλέση ‘Πλατεία Ηρώων’ λέγει για τους μύθους περί βοσκών πως «καμιά φορά ίσως να θέλουμε να κρυβόμαστε πίσω από άλλα πράγματα εμείς οι Χριστιανοί» και προτρέπει «να μην ξεχνάμε πως το έθιμο έχει τις ρίζες του, τις καταβολές του, στην ειδωλολατρία». Έτσι φαίνεται πως το έθιμο είναι αρχαίο ελληνικό και μάλιστα είναι σχετισμένο με την αρχαία Ελληνική θρησκεία, η οποία βεβαίως δεν ήταν ειδωλολατρική καθώς κανείς δεν πίστευε πως το άγαλμα του Δία ήταν θεός, ωστόσο αυτό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση.
Εφόσον, λοιπόν, η γιορτή δεν έχει σχέση με το Χριστιανισμό αλλά είναι πρότερη της εμφανίσεώς του, ας προσπαθήσουμε να συζητήσουμε τις άλλες πιθανές καταβολές. Η συγκεκριμένη γιορτή δεν μπορεί να έχει σχέση με το θεό Διόνυσο καθώς σε καμία της απόφανση και σε καμία περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας τη συγκεκριμένη ημερομηνία δεν υπάρχουν μεταμφιεσμένοι, μάσκες και οποιαδήποτε άλλα ομοιώματα απολύτως απαραίτητα για τις γιορτές προς τιμή του Διόνυσου. Επίσης οι Φωτιές δεν μπορούν να έχουν καμία σχέση με τα Σατουρνάλια ή τα Βρουμάλια. Τα μεν Σατουρνάλια γιορταζόταν στις 17 Δεκεμβρίου από τους Ρωμαίους προς τιμήν του Σατούρνου, δηλαδή του Κρόνου (Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, 2005). Ο Κρόνος, ως γνωστόν, θεωρούνταν ως ο μεγάλος εχθρός του Δία και δεν έχει βρεθεί κανένα στοιχείο πως οι Μακεδόνες είχαν γιορτές προς τιμήν του. Επιπροσθέτως, δεν υπήρξε ποτέ καμία μαζική μετανάστευση Ρωμαίων στην περιοχή που να δικαιολογεί την επικράτηση ενός τέτοιου εθίμου. Τα δε Βρουμάλια είναι μεταγενέστερη μικρασιατική γιορτή κατά την οποία στις 25 Δεκεμβρίου εορταζόταν η γέννηση του θεού Μίθρα (Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, 2005). Παρότι εννοιολογικά τα Βρουμάλια φαίνεται να έχουν σχέση, καθώς ο Μίθρας ονομαζόταν και «Αήττητος Ήλιος», ωστόσο στην πραγματικότητα η πολύ μεγάλη (για την εποχή) γεωγραφική απόσταση μάλλον αποκλείει την καταγωγή του εθίμου των Φωτιών από τα Βρουμάλια.
Αυτό που θα μας βοηθήσει να εντοπίσουμε την καταγωγή του εθίμου είναι η ύπαρξη της ίδιας ή μιας παρόμοιας γιορτής την ίδια χρονική στιγμή του έτους σε μια άλλη (εκτός δυτικής Μακεδονίας) περιοχή. Παρότι υπάρχουν πολλές περιοχές στην Ευρώπη όπου έχουν γιορτές στις οποίες ανάβουν φωτιές, ωστόσο, δεν υπάρχει καμία ανάλογη γιορτή στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή, τουλάχιστον στη γνώση του γράφοντος. Η μόνη περιοχή όπου την ίδια περίοδο (εκεί 21 Δεκεμβρίου) ανάβουν φωτιές είναι το βόρειο Πακιστάν και συγκεκριμένα η κοιλάδα των Καλάς. Οι Καλάς ισχυρίζονται πως είναι Έλληνες, απόγονοι των Μακεδόνων στρατιωτών του Μ. Αλεξάνδρου, και είναι ακόμα πολυθεϊστές (υπέρτατος θεός τους είναι ο DI-ZAU / Δίας-Ζευς) παρά τις τρομερές πιέσεις που έχουν δεχτεί στη διάρκεια των αιώνων να εξισλαμιστούν. Η γιορτή των Καλάς που αρχίζει στις 21 Δεκεμβρίου λέγεται «Κωμός» ή «Καουμός» (CHAUMOS). Στο βιβλίο του Δ. Αλεξάνδρου (1996) ‘Καλάς, οι Έλληνες των Ιμαλαΐων’ διαβάζουμε: «Όλος ο πληθυσμός παραμένει στα όρια του χωριού και γιορτάζει, πίνει και προξενεύει… Η φωτιά του πεύκου που φωτίζει την έναρξη της γιορτής δηλώνει την αγνότητα που έρχεται. Πριν απ’ αυτήν τη μέρα οι άντρες έχουν φύγει από το χωριό για να κόψουν κέδρους» (σελ. 135). «Οι γυναίκες σε κύκλο χορεύουν αργά και τραγουδάν μια προσευχή ενώ δυο νεαροί άντρες σπάνε τον κύκλο γελώντας και χορεύοντας με τα χέρια απλωμένα» (σελ. 136). «Οι Καλάς τείνουν να συσχετίσουν τους σπόρους με τη γέννηση και τα φασόλια με την ανάπτυξη. Τα τρώνε ανάλατα μαζί με καρύδια…» (σελ. 137). «Η δύση του ήλιου και η άφιξη του Μπαλομάιν – Απόλλωνα μέσα στις σκιές ο οποίος ρίχνει φως σε όλα είναι μια νότα ελπίδας. Ο θεός έρχεται πάνω σε άλογα που βρυχώνται φωτιά» (σελ. 139). Από τα παραπάνω βλέπουμε πως οι Καλάς στις 21 Δεκεμβρίου ανάβουν φωτιές από πεύκα και κέδρα, πίνουν κρασί (οι μόνοι που το παράγουν στην περιοχή της κεντρικής Ασίας), χορεύουν κυκλικά γύρω από τις φωτιές, τρώνε φασόλια και δοξάζουν την άφιξη του θεού Απόλλωνα ο οποίος «ρίχνει φως σε όλα». Οι ομοιότητες με τη γιορτή των Φωτιών στη Φλώρινα είναι κάτι παραπάνω από εκπληκτικές. Υπάρχει, λοιπόν, σχέση των δύο εθίμων; Αν οι Καλάς κατάγονται πράγματι από τους Μακεδόνες του Αλέξανδρου τότε οι πρόγονοί τους ξεκίνησαν το μακρύ τους ταξίδι από κάπου εδώ. Αν σχετίζονται οι δύο γιορτές τι ρόλο μπορεί να παίζει ο θεός Απόλλωνας στη δικιά μας γιορτή;
Στην πραγματικότητα η γιορτή των Φωτιών σχετίζεται με το Χειμερινό Ηλιοστάσιο. Ακριβώς πριν τις Φωτιές βρίσκεται το σημείο του χρόνου όπου η νύχτα έχει φτάσει στο απόγειό της, κατανικώντας πλήρως την ημέρα την οποία έχει περιορίσει σε ένα μικρό μόνο διάστημα του εικοσιτετραώρου. Με την πάροδο του Χειμερινού Ηλιοστασίου η ‘μάχη’ αρχίζει να γέρνει ξανά προς τη μεριά του φωτός καθώς η μέρα ανακτά συνεχώς περισσότερο χρόνο (εώς το Θερινό Ηλιοστάσιο). Η στιγμή λοιπόν που το φως «γεννιέται», που ο ήλιος «γεννιέται» αποτελεί ένα σημαντικό σημείο του έτους, και ήταν σαφώς σημαντικότερο πριν την ανακάλυψη του ηλεκτρισμού που σήμερα φωτίζει τις νύχτες μας. Έτσι, οι αρχαίοι Μακεδόνες γιόρταζαν το σημαντικό αυτό γεγονός της «γέννησης» του φωτός με το να τιμούν τη γέννηση του θεού του φωτός, του Απόλλωνα. Γράφει σχετικά ο Γιάννης Κορδάτος: «Ο Απόλλωνας (και Απέλλων) έχει και αυτός πολλά επίθετα αλλά το Φοίβος είναι το επικρατέστερο και το κύριο. Από την ετυμολογία του Φοίβος=φως, φωτεινός καταλαβαίνουμε πως συμβολίζει την ιδέα του φωτός» (Γ. Κορδάτος, 1973, σελ. 101).
Οι αρχαίοι Μακεδόνες, λοιπόν, κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης γιορτής του φωτός, άναβαν μεγάλες φωτιές και τριγύρω τους διασκέδαζαν, πίνοντας, τρώγοντας και χορεύοντας. Έτσι και οι σύγχρονοι Μακεδόνες στη Φλώρινα, ακολουθώντας τις πατρώες παραδόσεις, ανάβουν Φωτιές κάθε χρόνο στις 23 Δεκεμβρίου σε μία ισχυρή ένδειξη πολιτισμικής συνέχειας. Η διατήρηση του εθίμου, η περαιτέρω έρευνα σε σχέση με τις καταβολές του και τον αρχαίο εορτασμό του, ο εμπλουτισμός του με ακόμα περισσότερα στοιχεία της παράδοσης, και η διαφήμισή του και μέσω αυτού η διαφήμιση της περιοχής μας, δεν είναι απλά επιθυμητές δραστηριότητες αλλά άκρως αναγκαίες αν θέλουμε να τιμήσουμε την παράδοσή μας και να την προβάλουμε ως ασπίδα σε κάθε λογής αμφισβητήσεις και υποβολές.
Πηγές
Ÿ Δ.Ν. Αλεξάνδρου, (1996), ‘Καλάς, οι Έλληνες των Ιμαλαΐων’, Εκδόσεις Ερωδιός, 7η Έκδοση, Θεσσαλονίκη.
Ÿ Θ. Καλέσης (2003), ‘Πλατεία Ηρώων’, Ντοκιμαντέρ, 2ο Βραβείο Ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Ÿ Επίσκοπος Αυγουστίνος Καντιώτης, (1992), ‘Επιστροφή εις την Αρχαίαν Ειδωλολατρίαν;’ Έκδοσις Ορθοδόξου Ιεραποστολικής Αδελφότητος «Ο Σταυρός», Αθήνα.
Ÿ Γ. Κορδάτος, (1973), ‘Αρχαίες Θρησκείες και Χριστιανισμός’, Εκδόσεις Μπουκουμάνη, Δ’ Έκδοση, Αθήνα.
Ÿ Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, (2005), Αφιέρωμα στο 12ήμερο των Χριστουγεννιάτικων Γιορτών, http://www.mpa.gr/specials/12imero/
Ÿ Λ.Α. Μέλλιος, (2003), ‘Φλώρινα. Απ’ τα πολλά της’, Φλωρινιώτικες Εκδόσεις Ι.Θ. Αριστείδου, Φλώρινα
Χρήστος Γραμπόβας
16 / 4 / 05
Δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό «Πιπεριά»
Σχόλια