Ο Ξένιος Δίας και οι Βάρβαροι
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώσει το προσωνύμιο φιλό-ξενος στον πιο σημαντικό θεό της θρησκείας τους, τον Ξένιο Δία. Την ίδια περίοδο ο θεσμός του «ικέτη», δηλαδή της παροχής προστασίας σε όποιον την ζητούσε, ήταν ιερός. Από την άλλη, η πλειοψηφία των νεοελλήνων σήμερα (82,7%), σε μια ένδειξη πολιτιστικής ασυνέχειας, λέει ότι «μπορεί να επιτρέπεται μόνο σε λίγους ή σε κανένα άτομο διαφορετικής φυλής ή εθνικής ομάδας να έρχεται και να ζει στη χώρα μας».[i] Οι ξενοφοβικοί κύκλοι, που δεν υπάρχουν μόνο στο χώρο της ακροδεξιάς και που προωθούν ανάλογες απόψεις, επικαλούνται τα σχετικά υψηλά ποσοστά ανεργίας που παρουσιάζονται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και τα συνδέουν με την παρουσία ξένων εργατών στη χώρα. Ένα τέτοιο επιχείρημα συνήθως δεν συνοδεύεται από την παρουσίαση στοιχείων αλλά από την επίκληση μιας μίξης ρατσιστικών και εθνικιστικών αναφορών με μοναδικό σκοπό να διεγείρει ξενοφοβικά συναισθήματα και σαφώς όχι να πείσει με την ορθότητα των όποιων σχετικών επιχειρημάτων.
Σε εθνικό επίπεδο το πρόβλημα της ανεργίας στην Ελλάδα βασίζεται σε δυο πυλώνες σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.[ii] Πρώτον, πολύ σημαντικό είναι το πρόβλημα της ανεργίας στο γυναικείο πληθυσμό με ποσοστά που αγγίζουν το 40% και δεύτερον, μεγάλα ποσοστά ανεργίας συναντούνται στην κατηγορία των νέων απόφοιτων Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις η Ευρωπαϊκή επιτροπή προτείνει σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση της ανεργίας. Είναι προφανές πως σε καμία από τις δύο παραπάνω κατηγορίες η παρουσία ξένων στη χώρα δε διογκώνει και ακόμα περισσότερο δεν δημιουργεί το πρόβλημα. Επιπροσθέτως, διεθνείς έρευνες σε χώρες όπου υπάρχουν πολλοί μετανάστες επί σειρά ετών (και άρα υπάρχει ικανός αριθμός δεδομένων) υποστηρίζουν πως περισσότεροι ξένοι μετανάστες οδηγούν σε χαμηλότερα μακροπρόθεσμα ποσοστά ανεργίας στο μέλλον, κυρίως διότι η χρησιμοποίηση φθηνών ‘εργατικών χεριών’ από τις επιχειρήσεις δίνει τη δυνατότητα μεγαλύτερης ανάπτυξής τους και συνεπώς οδηγεί στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.[iii] Ο συσχετισμός μεγάλου αριθμού μεταναστών με χαμηλά ποσοστά ανεργίας μπορεί να γίνει και με απλή παρατήρηση των δύο αριθμών. Έτσι, στην Ελλάδα οι μεγάλες συγκεντρώσεις οικονομικών μεταναστών παρατηρούνται σε περιοχές που παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας και αυτό διότι σε αυτές τις περιοχές οι μετανάστες μπορούν να βρούνε πιο εύκολα εργασία. Αντιθέτως, σε περιοχές με μεγάλα ποσοστά ανεργίας η παρουσία των οικονομικών μεταναστών κυμαίνεται σε νούμερα αρκετά κάτω από το γενικό μέσο όρο. Αυτό παρατηρείται και στην περιοχή της Φλώρινας όπου μόλις το 4,4% του συνόλου των μονίμων κατοίκων της περιοχής (ήτοι 2432 άτομα) αποτελείται από πολίτες με ξένη υπηκοότητα, ποσοστό κατά πολύ χαμηλότερο από τον πανελλαδικό μέσο όρο (7,3%, ΕΣΥΕ 2001).
Από τα άτομα με ξένη υπηκοότητα στο Νομό της Φλώρινας 322 φέρουν υπηκοότητα ανεπτυγμένων χωρών και οι 2,110 υπηκοότητα αναπτυσσόμενων χωρών. Αξίζει να σημειωθεί πως το 0,4% του πληθυσμού που έχει διπλή υπηκοότητα συνδυάζει ως επί το πλείστον την Ελληνική με υπηκοότητες του Καναδά, της Αυστραλίας, της Γερμανίας και των Η.Π.Α. και κατά συνέπεια φαίνεται πως πρόκειται για επαναπατρισθέντες Έλληνες μετανάστες σε αυτές τις χώρες. Ο Πίνακας 1 παρακάτω παρουσιάζει τα αναλυτικά στοιχεία.
Πίνακας 1. Πραγματικός Πληθυσμός Νομού Φλώρινας κατά υπηκοότητα.
Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (ΕΣΥΕ), Απογραφή 2001
Την ίδια στιγμή ο νομός Φλώρινας κατέχει μία από τις υψηλότερες θέσεις όσον αφορά στα ποσοστά ανεργίας πανελλαδικά. Τα στοιχεία της απογραφής της ΕΣΥΕ του 2001 έδειξαν ότι υπάρχουν 2.711 άνεργοι με αποτέλεσμα το ποσοστό ανεργίας (επί του οικονομικά ενεργού πληθυσμού) στο νομό Φλώρινας να ανέρχεται σε 13,2% και να πλησιάζει το επίπεδο της ανεργίας της Περιφέρειας της Δυτικής Μακεδονίας το οποίο ανέρχεται σε 14% και να είναι αρκετά υψηλότερο από αυτό της χώρας (11%). Νεότερα στοιχεία από το Παρατηρητήριο Απασχόλησης (με έδρα την Αθήνα) καταγράφουν 2.797 ανέργους εκ των οποίων το 42,6% είναι του επιπέδου της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ενώ το 20,6% είναι Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης όπως φαίνεται και στον Πίνακα 2.
Πίνακας 2. Επίπεδο Εκπαίδευσης Ανέργων στο Νομό Φλώρινας
Πηγή: Παρατηρητήριο Απασχόλησης (2002)
Ένα σημαντικό στοιχείο σε σχέση με τους άνεργους είναι πως περίπου τα δύο τρίτα αυτών (1834) είναι γυναίκες με το ένα τρίτο (963) να είναι άνδρες ενώ αντιθέτως, από τους ξένους υπηκόους που βρίσκονται στη Φλώρινα τα τρία πέμπτα (1481) είναι άντρες και τα δύο πέμπτα (951) γυναίκες. Επιπροσθέτως, μόλις 132 από τους 963 άνεργους άνδρες δηλώνουν ‘ανειδίκευτοι εργάτες / χειρωνάκτες’ κι από το σύνολο των 2797 ανέργων μόλις 14 δηλώνουν πως ασχολούνται με τη γεωργία και κτηνοτροφία (στοιχεία από το Παρατηρητήριο Απασχόλησης, 2002). Από την άλλη η μεγάλη πλειοψηφία των ξένων οικονομικών μεταναστών στο νομό της Φλώρινας εργάζεται σε δύο πολύ σημαντικούς για την τοπική οικονομία τομείς αυτούς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας και των κατασκευών. Στη γεωργία αναλογεί το 21% του προϊόντος του νομού και είναι σημαντικό να σημειωθεί πως στην περιοχή παράγεται το 1,2% του συνολικού γεωργικού προϊόντος της χώρας (στοιχεία από www.economics.gr ). Από την άλλη, οι κατασκευές παράγουν το 6,5% του τοπικού προϊόντος με το δείκτη οικοδομικής δραστηριότητας το 2001 στη Φλώρινα να είναι κατά 10% υψηλότερος του ελλαδικού μέσου όρου με 1.1 νέες κατοικίες ανά 100 κατοίκους (1 στη χώρα).
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω στοιχεία οι οικονομικοί μετανάστες δεν εργάζονται στους ίδιους οικονομικούς τομείς με τους ανέργους και συνεπώς δεν μπορεί να υπάρξει καμία σύνδεση των λόγων της ύπαρξης της ανεργίας με την παρουσία των ξένων υπηκόων στην περιοχή. Έτσι και στην περιοχή της Φλώρινας, όπως και πανελλαδικά, οι οικονομικοί μετανάστες βοήθησαν στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής δουλεύοντας με χαμηλά ημερομίσθια και έτσι συντηρώντας σε υψηλά επίπεδα τη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή και παίζοντας πολύ σημαντικό ρόλο στη μεγάλη άνοδο της οικοδομικής δραστηριότητας τα τελευταία χρόνια. Δουλεύοντας στο γεωργικό τομέα οι ξένοι εργάτες ήρθαν να καλύψουν το κενό που άφησαν οι νέοι της περιοχής που προτιμούν να σπουδάσουν και να ασχοληθούν με άλλα επαγγέλματα παρά να συνεχίσουν την οικογενειακή παράδοση της αγροτικής παραγωγής και συνεπώς ζωής. Για αυτόν το λόγο στην ανάλυση των στοιχείων για τους ανέργους υπάρχουν μόλις 14 άτομα (από το σύνολο των 2.797 ανέργων) δηλώνουν επαγγέλματα σχετικά με τον αγροτικό τομέα. Από την άλλη η ραγδαία οικοδομική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων ειδικά στην πόλη της Φλώρινας δε θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τα φθηνά εργατικά χέρια των οικονομικών μεταναστών.
Ανάλογη είναι η κατάσταση σε όλη την Ελλάδα με τους ξένους μετανάστες να συμμετέχουν ενεργά κυρίως στην αγροτική παραγωγή, στην κατασκευαστική δραστηριότητα και στην τουριστική ανάπτυξη. Το φαινόμενο της σημαντικής συμβολής των οικονομικών μεταναστών σε βασικούς τομείς της οικονομίας δεν είναι ούτε στενά τοπικό Φλωρινιώτικο ούτε αποκλειστικά Ελληνικό. Σε όλες τις ανεπτυγμένες Ευρωπαϊκές οικονομίες η παρουσία των ξένων εργατών είναι αναγκαία και ‘οικονομικά επιθυμητή’. Οι ξενοφοβικές και ρατσιστικές αντιδράσεις παρουσιάζονται κυρίως λόγω έλλειψης παιδείας, μιας παιδείας που θα προωθεί την ανεκτικότητα, το σεβασμό της διαφορετικότητας και την κρίση των ανθρώπων με βάση τη συμπεριφορά τους και τις πράξεις τους και όχι το μέρος όπου γεννήθηκαν.
Χρήστος Γραμπόβας
8 / 11 / 04
Δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό «Πιπεριά»
[i] Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα (2003), www.europeansocialsurvey.org. Η Ευρωπαϊκή Κοινωνική Ερευνα με αντικείμενο τη μελέτη των στάσεων, αντιλήψεων και αξιών είναι συγκριτική και διεξάγεται κάθε δύο χρόνια με κοινό ερωτηματολόγιο και σε αυστηρά τυχαίο δείγμα πληθυσμού. Υπεύθυνος φορέας για την Ελλάδα είναι το ΕΚΚΕ. Συμμετείχαν επιστήμονες ερευνητές από Ινστιτούτα (Κοινωνικής Πολιτικής, Πολιτικής Κοινωνιολογίας, Αστικής και Αγροτικής Κοινωνιολογίας), το Πάντειο Πανεπιστήμιο και κοινοπραξία εταιρειών (MRB-OPINION).
[ii] European Commission (2002), “GREECE: New Commission Analysis on Labour Market Performance”, MEMO/02/240, 12 November, Brussels.
[iii] Όπως για παράδειγμα στο: Konya L. (2000), “Bivariate Causality between Immigration and Long-Term Unemployment in Australia, 1981-1998”, Victoria University Applied Econ. Working Paper No. 18/00, December.
Σε εθνικό επίπεδο το πρόβλημα της ανεργίας στην Ελλάδα βασίζεται σε δυο πυλώνες σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.[ii] Πρώτον, πολύ σημαντικό είναι το πρόβλημα της ανεργίας στο γυναικείο πληθυσμό με ποσοστά που αγγίζουν το 40% και δεύτερον, μεγάλα ποσοστά ανεργίας συναντούνται στην κατηγορία των νέων απόφοιτων Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις η Ευρωπαϊκή επιτροπή προτείνει σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση της ανεργίας. Είναι προφανές πως σε καμία από τις δύο παραπάνω κατηγορίες η παρουσία ξένων στη χώρα δε διογκώνει και ακόμα περισσότερο δεν δημιουργεί το πρόβλημα. Επιπροσθέτως, διεθνείς έρευνες σε χώρες όπου υπάρχουν πολλοί μετανάστες επί σειρά ετών (και άρα υπάρχει ικανός αριθμός δεδομένων) υποστηρίζουν πως περισσότεροι ξένοι μετανάστες οδηγούν σε χαμηλότερα μακροπρόθεσμα ποσοστά ανεργίας στο μέλλον, κυρίως διότι η χρησιμοποίηση φθηνών ‘εργατικών χεριών’ από τις επιχειρήσεις δίνει τη δυνατότητα μεγαλύτερης ανάπτυξής τους και συνεπώς οδηγεί στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.[iii] Ο συσχετισμός μεγάλου αριθμού μεταναστών με χαμηλά ποσοστά ανεργίας μπορεί να γίνει και με απλή παρατήρηση των δύο αριθμών. Έτσι, στην Ελλάδα οι μεγάλες συγκεντρώσεις οικονομικών μεταναστών παρατηρούνται σε περιοχές που παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας και αυτό διότι σε αυτές τις περιοχές οι μετανάστες μπορούν να βρούνε πιο εύκολα εργασία. Αντιθέτως, σε περιοχές με μεγάλα ποσοστά ανεργίας η παρουσία των οικονομικών μεταναστών κυμαίνεται σε νούμερα αρκετά κάτω από το γενικό μέσο όρο. Αυτό παρατηρείται και στην περιοχή της Φλώρινας όπου μόλις το 4,4% του συνόλου των μονίμων κατοίκων της περιοχής (ήτοι 2432 άτομα) αποτελείται από πολίτες με ξένη υπηκοότητα, ποσοστό κατά πολύ χαμηλότερο από τον πανελλαδικό μέσο όρο (7,3%, ΕΣΥΕ 2001).
Από τα άτομα με ξένη υπηκοότητα στο Νομό της Φλώρινας 322 φέρουν υπηκοότητα ανεπτυγμένων χωρών και οι 2,110 υπηκοότητα αναπτυσσόμενων χωρών. Αξίζει να σημειωθεί πως το 0,4% του πληθυσμού που έχει διπλή υπηκοότητα συνδυάζει ως επί το πλείστον την Ελληνική με υπηκοότητες του Καναδά, της Αυστραλίας, της Γερμανίας και των Η.Π.Α. και κατά συνέπεια φαίνεται πως πρόκειται για επαναπατρισθέντες Έλληνες μετανάστες σε αυτές τις χώρες. Ο Πίνακας 1 παρακάτω παρουσιάζει τα αναλυτικά στοιχεία.
Πίνακας 1. Πραγματικός Πληθυσμός Νομού Φλώρινας κατά υπηκοότητα.
Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (ΕΣΥΕ), Απογραφή 2001Την ίδια στιγμή ο νομός Φλώρινας κατέχει μία από τις υψηλότερες θέσεις όσον αφορά στα ποσοστά ανεργίας πανελλαδικά. Τα στοιχεία της απογραφής της ΕΣΥΕ του 2001 έδειξαν ότι υπάρχουν 2.711 άνεργοι με αποτέλεσμα το ποσοστό ανεργίας (επί του οικονομικά ενεργού πληθυσμού) στο νομό Φλώρινας να ανέρχεται σε 13,2% και να πλησιάζει το επίπεδο της ανεργίας της Περιφέρειας της Δυτικής Μακεδονίας το οποίο ανέρχεται σε 14% και να είναι αρκετά υψηλότερο από αυτό της χώρας (11%). Νεότερα στοιχεία από το Παρατηρητήριο Απασχόλησης (με έδρα την Αθήνα) καταγράφουν 2.797 ανέργους εκ των οποίων το 42,6% είναι του επιπέδου της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ενώ το 20,6% είναι Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης όπως φαίνεται και στον Πίνακα 2.
Πίνακας 2. Επίπεδο Εκπαίδευσης Ανέργων στο Νομό Φλώρινας
Πηγή: Παρατηρητήριο Απασχόλησης (2002)Ένα σημαντικό στοιχείο σε σχέση με τους άνεργους είναι πως περίπου τα δύο τρίτα αυτών (1834) είναι γυναίκες με το ένα τρίτο (963) να είναι άνδρες ενώ αντιθέτως, από τους ξένους υπηκόους που βρίσκονται στη Φλώρινα τα τρία πέμπτα (1481) είναι άντρες και τα δύο πέμπτα (951) γυναίκες. Επιπροσθέτως, μόλις 132 από τους 963 άνεργους άνδρες δηλώνουν ‘ανειδίκευτοι εργάτες / χειρωνάκτες’ κι από το σύνολο των 2797 ανέργων μόλις 14 δηλώνουν πως ασχολούνται με τη γεωργία και κτηνοτροφία (στοιχεία από το Παρατηρητήριο Απασχόλησης, 2002). Από την άλλη η μεγάλη πλειοψηφία των ξένων οικονομικών μεταναστών στο νομό της Φλώρινας εργάζεται σε δύο πολύ σημαντικούς για την τοπική οικονομία τομείς αυτούς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας και των κατασκευών. Στη γεωργία αναλογεί το 21% του προϊόντος του νομού και είναι σημαντικό να σημειωθεί πως στην περιοχή παράγεται το 1,2% του συνολικού γεωργικού προϊόντος της χώρας (στοιχεία από www.economics.gr ). Από την άλλη, οι κατασκευές παράγουν το 6,5% του τοπικού προϊόντος με το δείκτη οικοδομικής δραστηριότητας το 2001 στη Φλώρινα να είναι κατά 10% υψηλότερος του ελλαδικού μέσου όρου με 1.1 νέες κατοικίες ανά 100 κατοίκους (1 στη χώρα).
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω στοιχεία οι οικονομικοί μετανάστες δεν εργάζονται στους ίδιους οικονομικούς τομείς με τους ανέργους και συνεπώς δεν μπορεί να υπάρξει καμία σύνδεση των λόγων της ύπαρξης της ανεργίας με την παρουσία των ξένων υπηκόων στην περιοχή. Έτσι και στην περιοχή της Φλώρινας, όπως και πανελλαδικά, οι οικονομικοί μετανάστες βοήθησαν στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής δουλεύοντας με χαμηλά ημερομίσθια και έτσι συντηρώντας σε υψηλά επίπεδα τη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή και παίζοντας πολύ σημαντικό ρόλο στη μεγάλη άνοδο της οικοδομικής δραστηριότητας τα τελευταία χρόνια. Δουλεύοντας στο γεωργικό τομέα οι ξένοι εργάτες ήρθαν να καλύψουν το κενό που άφησαν οι νέοι της περιοχής που προτιμούν να σπουδάσουν και να ασχοληθούν με άλλα επαγγέλματα παρά να συνεχίσουν την οικογενειακή παράδοση της αγροτικής παραγωγής και συνεπώς ζωής. Για αυτόν το λόγο στην ανάλυση των στοιχείων για τους ανέργους υπάρχουν μόλις 14 άτομα (από το σύνολο των 2.797 ανέργων) δηλώνουν επαγγέλματα σχετικά με τον αγροτικό τομέα. Από την άλλη η ραγδαία οικοδομική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων ειδικά στην πόλη της Φλώρινας δε θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τα φθηνά εργατικά χέρια των οικονομικών μεταναστών.
Ανάλογη είναι η κατάσταση σε όλη την Ελλάδα με τους ξένους μετανάστες να συμμετέχουν ενεργά κυρίως στην αγροτική παραγωγή, στην κατασκευαστική δραστηριότητα και στην τουριστική ανάπτυξη. Το φαινόμενο της σημαντικής συμβολής των οικονομικών μεταναστών σε βασικούς τομείς της οικονομίας δεν είναι ούτε στενά τοπικό Φλωρινιώτικο ούτε αποκλειστικά Ελληνικό. Σε όλες τις ανεπτυγμένες Ευρωπαϊκές οικονομίες η παρουσία των ξένων εργατών είναι αναγκαία και ‘οικονομικά επιθυμητή’. Οι ξενοφοβικές και ρατσιστικές αντιδράσεις παρουσιάζονται κυρίως λόγω έλλειψης παιδείας, μιας παιδείας που θα προωθεί την ανεκτικότητα, το σεβασμό της διαφορετικότητας και την κρίση των ανθρώπων με βάση τη συμπεριφορά τους και τις πράξεις τους και όχι το μέρος όπου γεννήθηκαν.
Χρήστος Γραμπόβας
8 / 11 / 04
Δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό «Πιπεριά»
[i] Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα (2003), www.europeansocialsurvey.org. Η Ευρωπαϊκή Κοινωνική Ερευνα με αντικείμενο τη μελέτη των στάσεων, αντιλήψεων και αξιών είναι συγκριτική και διεξάγεται κάθε δύο χρόνια με κοινό ερωτηματολόγιο και σε αυστηρά τυχαίο δείγμα πληθυσμού. Υπεύθυνος φορέας για την Ελλάδα είναι το ΕΚΚΕ. Συμμετείχαν επιστήμονες ερευνητές από Ινστιτούτα (Κοινωνικής Πολιτικής, Πολιτικής Κοινωνιολογίας, Αστικής και Αγροτικής Κοινωνιολογίας), το Πάντειο Πανεπιστήμιο και κοινοπραξία εταιρειών (MRB-OPINION).
[ii] European Commission (2002), “GREECE: New Commission Analysis on Labour Market Performance”, MEMO/02/240, 12 November, Brussels.
[iii] Όπως για παράδειγμα στο: Konya L. (2000), “Bivariate Causality between Immigration and Long-Term Unemployment in Australia, 1981-1998”, Victoria University Applied Econ. Working Paper No. 18/00, December.
Σχόλια